İstanbul`un her halini ve anını, konak ve köşklerinden, mesire yerlerine, semtlerinden, okullarına, yiyecek-içeceğinden sosyal hayatına kadar kaleme aldığı romanları ve gazete yazılarıyla adeta zapteden Sermet Muhtar Alus (1887-1952), 65 yıllık ömrünü İstanbul`a hasretmiş, durmadan onu kaleme almıştır.  Alus’u Taha Toros`un kaleminden okuyalım:

"Küçük yaştan beri İstanbul`un her semtine âşık olan bu konuda değişik kitaplarla ve yaşlı insanlarla haşır neşir olan, İstanbul`un bütün semtlerini titiz bir tecessüsle inceleyen ve bütün bunları bilgisayar niteliğindeki hafızasına depo eden bir kişiydi. Her semtin tarihini, ünlülerini, olaylarını, en ince detayına kadar, bir film seyrettirir gibi okurlarına aktarırdı. İstanbul`a dair bilgi dağarcığımızı zenginleştiren bu orijinal yazılar, o günlerin gazete sütunlarında kaldı. Sermet Muhtar Alus`un bütün yazıları İstanbullular tarafından büyük bir tutkuyla okunurdu. Çünkü bunların hepsinde İstanbul`u seyretmek, İstanbul`u yaşamak olanağı vardı. Romanlarının da hepsinde, eski İstanbul bütün ihtişamı ile güzelliği ve geleneğiyle yaşamaktaydı. Belki onun içindir ki -mizah alanında güçlü bir kalem arkadaşı olan- Refik Halit Karay, Sermet Muhtar`a çok güzel deyim bulmuştu. Ona göre Sermet Muhtar, büyük bir ‘İstanbulist’ti. İstanbulluların gönüllerinde orijinal yazılarıyla, taht kuran bir kişiydi... İstanbul`un canlı rehberiydi... Romanlarının hepsinde İstanbul`un silueti görünür. Aslında Sermet Muhtar Alus`un ‘İstanbul’suz hiçbir yazısı yoktur. Kalbi İstanbul için çarpan, kalemi İstanbul`u konuşturan, beyni İstanbul`la dopdolu bir kişiydi..."

 * * *

İstanbul Sözlüğü, Sermet Muhtar Alus’un İstanbul Ansiklopedisi için kalem aldığı maddeleri ve notları bir araya getirmektedir. Bu yazılarda; İstanbul’a dair olaylar, kişiler, meslekler, yiyecekler ve mekânlara dairdir. Çalışma yayına hazırlanırken Sermet Muhtar’ın yazıları ve notları alfabetik olarak sıralandı. Çıngıraklı Tatar gazetesinden alınan çizim haricindekiler Ansiklopedi’nin ilgili maddelerinde yer alan çizim ve resimler olup bunlar da esere dahil edildi.