İttihat ve Terakki iktidarının Teşkilat-ı Mahsusa örgütlenmesine bağlı Aşâir ve Muhacirin Müdüriyet-i Umûmiyesi’nin 1918’de yayımladığı Türkmen Aşiretleri kitabı, aşiretlerin nüfus ve cevelan sahalarından çadırların obada hiyerarşik yerleşimine, konuk kabul ve evlenme hukukundan aşiretler ve bireyler arasındaki “hukuk-u şahsiye” uygulamalarına dek folkloruna ilişkin bugüne kadar yeterince konu edinilmemiş ayrıntılı bilgiler içermekle beşeri ve sosyal bilimlerimiz için önem taşımaktadır. Konuyla ilgili alan gözlemine dayalı sayılı araştırmanın ilklerindendir ve Türkmen etnografyasının yanısıra İttihatçılarla işbirliği içinde bulunduğu Almanlar’ın Türkmen aşiretlere nasıl baktıkları ve ne tür çıkarlar umduklarını da ortaya koymaktadır.
Bugün artık neredeyse tümüyle yerleşik yaşama geçmiş Türkmenlerin geleneksel yaşam biçimlerine ilişkin “son” tanıklıkla bir yüzleşme ve dönemin ruhunun anlaşılmasına önemli bir katkı…
Kitabın “çevir¬meni” tarafından Almancadan çevrildiği iddia olunur ancak “Doktor Frayliç” ve “Mühendis Rav¬ling” hayalî kişilerdir. “Habil Adem” takma adını kullanan Naci Pelister’in birtakım Alman raporlarından derleyip neşret¬tiği izlenimi yaratan Türkmen Aşiretleri bu konuya iliş¬kin ilk derli toplu çalışma ve Osmanlı çağı içinde Türkmenler hakkında orijinal bilgiler ihtiva eden yayınlardandır.
Suavi Aydın