Toplumsal dönüşümün eşiğinde belirginleşen Tanzimat tiyatrosu, sahne estetiğinin ötesinde düşünsel iklimin yeniden biçimlendiği bir anlatı alanı oluşturur. Bireysel irade ile geleneksel otorite arasındaki gerilim, dramatik yapının merkezinde yer bulur. Halk dramları, bu çatışmayı yansıtmanın ötesine geçerek dönemin kolektif hafızasını estetik biçimler aracılığıyla kaydeder; düşünsel bir izleğe dönüşür. Feryâd, Felâket, Hasret, Kaza ve Kader, Nâmurad adlı eserlerde bireyin içsel talepleri, toplumun dışlayıcı kodlarıyla kesişir. Arzunun bastırıldığı, duyguların toplumsal kalıplara çarpıp sessizliğe dönüştüğü sahnelerde karakterler, kendini var etme arzusu ile boyun eğmenin dayatması arasında bir uçurumda asılı kalır. Bu sarsıntı, sahnenin sınırlarını aşarak kolektif belleğin en kırılgan katmanlarına sızar. Her oyun, bireysel bir trajediden fazlasını temsil eder; bastırılmış toplumsal yapıya tutulan eleştirel bir ışığa dönüşür. Bu çalışma, Tanzimat dönemi halk dramlarını tarihsel bağlamı, estetik formu ve düşünsel zeminiyle kavrayarak kültürel kırılma noktalarını açığa çıkarır. Latinize edilen metinler aracılığıyla tiyatro, okunmanın ötesine geçerek yeniden kurulan bir hafıza mekânına dönüşür. Türk tiyatrosunun modernleşme sürecine içeriden bir bakış, dıştan bir çözümleme kazandırır