30 Mayıs 1876 Darbesi yol açtığı gelişmeler bakımından sıradan bir darbe-nin çok ötesindedir. 30 Mayıs’ın artçı etkileri çeşitli trajik olaylarla devam etmiş ve 31 Ağustos 1876 tarihinde bir darbe daha gerçekleşmiştir. Üç ay içinde yaşanan bu ardışık darbeler süreci Birinci Meşrutiyet’e giden yolun yapı taşları olmuş ve demokratikleşme çabası ile askeri müdahale iç içe geçmiştir. Böylelikle günümüze kadar devam edecek çelişkinin ilk örneği yaşanmıştır. Kânun-ı Esasi’nin ilân edildiği 23 Aralık 1876’dan Meclis-i Me-busan’ın geçici olarak tatil edildiği 13 Şubat 1878 tarihine kadar devam eden Birinci Meşrutiyet ise tartışmalı tüm yönlerine ve ciddi eksiklerine rağmen, “Anayasalı ve Meclisli Yönetim Projesi” olarak Türkiye siyasetin-de kalıcı etkiler bırakmıştır. Elinizdeki çalışma ile “Fedailer Cemiyeti ve Ku-leli Vakası” ve “Sultan Aziz Döneminde Bir İhtilal Örgütü- Meslek Cemiye-ti” kitaplarının ardından üçleme olarak nitelendirilebilecek Tanzimat Dö-nemi ihtilal örgütleri ve darbeler külliyatı tamamlanmış olmaktadır.