Bu çalışmada, Türklerin İslam dini etrafında örgütlenmesinde, İslam anlayışlarının şekillenmesinde büyük role sahip olan, Türk maneviyatını ve milli değerlerini temsil eden, Türk Müslümanlığının ahlak temelli yapısının ana çizgilerini belirleyen, Anadolu’nun İslamlaşması ve Türkleşmesinde büyük etkileri olan Ahmet Yesevî, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli ve Hacı Bayram Veli’nin Tanrı, din, Müslümanlık ve insanlık anlayışlarına dini, tasavvufi düşünce ve yorumlarına yer verilmiştir. Kuşkusuz Asya’dan, Anadolu’ya ve Balkanlara kadar bu geniş coğrafyada Türk halk İslam’ı yahut Türk halk Müslümanlığı denilince büyük oranda bu pîrler akla gelmektedir. Hikmetleri, ilahileri, şiirleri, sohbetleri, yaşamları ve menkıbevi hayatlarıyla Türk halkını derinden etkilemişlerdir. Bunların Asya’dan Anadolu’ya ve Balkanlara kadar göçebe Türk topluluklarını derinden etkilemelerinin belki de en önemli nedeni, dillerinin ve dini yorumlarının milli olması, yani İslam’ı Türk töresiyle, milli ve mistik zevkleriyle harmanlamış olmalarıdır. Başka bir deyişle İslam’ın evrensel değerlerini ve sufi öğretiyi Oğuz töresiyle sentezleyerek arı, duru, açık seçik, sade bir dille, alıştıkları Ozan edebiyatı kalıplarıyla, tasavvufi bir bir üslup ve anlatıyla nazım ve nesre dönüştürmeleri, İslam’ı, kendi yüksek ahlak ve karakterlerine, milli hassasiyetlerine, öz kimliklerine, tabiat ve ananelerine uygun bir şekilde yorumlamış olmalarıdır.