Osmanlı Devleti müslümanlıkla hıristiyanlığın sınır çizgisinde kurulmuştu. 400 yıl içinde tüm Balkanlar`ı Osmanlı ülkesi yaptı. Ayrılıklar üzerinde bir medeniyet kurdu. Homojen bir toplum istemedi.

Avrupa sanayileşiyordu, bunu farkedemedi. 200 yıl sonra kurulduğu çizgiye geri döndü. Son yüzyılı Batı ile bütünleşme çabalarıyla geçti.