Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyıldaki ıslahat hareketleri maarif sahasında da kendini göstermiş ve Sultan II. Mahmud’un, çocukların sinn-i
rüşde gelinceye kadar okuyacakları yeni mektepler kurma teşebbüsünün bir neticesi olarak rüşdiye mektepleri açılmıştır. Bu kapsamda ilk olarak kalemlere nitelikli memur yetiştirmek için rüşdiye seviyesinde “Mekteb-i Maârif-i Adliye” ve “Mekteb-i Ulüm-ı Edebiye” açılmış, daha sonra ülke genelinde rüşdiye mektepleri açılmaya başlanmıştır.

Tanzimat Dönemi’nde yaygınlaştınlmaya başlanan, sultan [I. Abdülhamid Dönemi`nde sayılan gittikçe artan ve II. Meşrutiyet Dönemi’nde
memleketin hemen her köşesinde görülen rüşdiye mektepleri, Osmanlı Yenileşme Tarihi’nin en yaygın ve mühim eğitim kurumlarından biri kabul edilebilir.

Bu eserde, Tanzimat Dönemi’nde tohumlan atılan ve Osmanlı Devleti’nin sonlanna kadar varlığını devam ettiren rüşdiye mektepleri pek çok yönüyle ele alınmaya çalışılmıştır. Maâriiin teşkilât yapısında meydana gelen gelismeler, kız ve erkek rüşdiyeleri, rüşdiye binalan, ders programlan, ders kitapları, ders araç ve gereçleri, öğrenciler ile ilgili uygulamalar, öğretmenler ile ilgili uygulamalar, ceza ve mükâfatlar, mektebe kabule dair uygulamalar, mekteplerin teftiş ve denetimi gibi hususlar arşiv kaynakları ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Yine bu eserde rüşdiye mektebine öğretmen yetiştiren kurumlardan olan Darülmuallimin ve Darülmuallimât’a da bilhassa yer verilerek,
rüşdiyelerle paralel olarak bu iki kurumun tarihi gelişimi ele alınmaya çalışılmıştır. Böylelikle rüşdiye mektepleri gerek öğrenci gerek öğretmen açısından ele alınarak değerlendirilmiş ve tarihî zeminde doğru bir noktada konumlandırilmasına gayret edilmiştir.