Mai ve Siyah hayâlle hakikatin, umutla umutsuzluğun ve kader karşısında çaresizliğin romanıdır. 
Stendhal’in Kırmızı ve Siyah’ı gibi insanın tutku ve ihtirasları renk sembolizmiyle ifade edilmiştir.  
Mai hayaller, hayal kırıklıkları da siyahla tanımlanmıştır. Mai başlayan hayatlar siyah biter. 
Halit Ziya bu romanıyla yazarlığa başladığı yıllarda basın hayatının da kısa bir panoramasını çizmiştir.